Κειμηλιαρχείο - Μουσείο στη Δοβρά

(ΤΟ ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ "ΒΕΡΟΙΑ" - 25/01/21)

Ένα ακόμα λιθαράκι για την διάσωση της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς της Βέροιας, αποτελεί το έργο της κατασκευής Κειμηλιαρχείου στην Ιερά Μονή Παναγίας Δοβρά.

Η «Έκθεση κειμηλιαρχείου Ιεράς Μονής Παναγίας Δοβρά», με προϋπολογισμό 550.000 ευρώ (χρηματοδοτούμενο πλήρως από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κεντρική Μακεδονία» ΕΣΠΑ 2014 -2020) και φορέα υλοποίησης την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας, προβλέπονταν να ολοκληρωθεί στις αρχές του 2021, αλλά λόγω των συνθηκών που επικρατούν από την πανδημία και την υπολειτουργία των υπηρεσιών και των άλλων τομέων της καθημερινότητας, η αποπεράτωσή του καθυστέρησε και έτσι αναμένεται να είναι έτοιμο στο τέλος της τρέχουσας χρονιάς.

Ο χώρος όπου γίνονται ριζικές παρεμβάσεις που απαιτούνται για έναν άρτιο εκθεσιακό χώρο, βρίσκεται σε ισόγειο υπάρχοντος κτιρίου, δίπλα από την εκκλησία της Παναγίας στην Μονή Δοβρά. Ένας χώρος 500 τετραγωνικών περίπου και οι εργασίες περιλαμβάνουν την τελική διαμόρφωση επιφανειών του χώρου έκθεσης (τοιχοποιίες, δάπεδα οροφές), την εγκατάσταση των απαραίτητων μηχανολογικών υποδομών, τον φωτισμό της αίθουσας, τη συντήρηση αντικειμένων, την προμήθεια προθηκών, την προμήθεια συστημάτων έκθεσης αντικειμένων και το στήσιμο της έκθεσης.

Θα συμβάλλει ως ένα νέο τουριστικό «προϊόν»

Παράλληλα με την διάσωση και ανάδειξη σπάνιων και σημαντικών θρησκευτικών κειμηλίων από την Βυζαντινή Βέροια, η έκθεση του Κειμηλιαρχείου θα προσθέσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους επισκέπτες της Μονής και φυσικά της Βέροιας.

Σε συνδυασμό με την ιστορικότητα της Μονής Δοβρά, το νέο Ιερό Ναό αφιερωμένο στον Άγιο Λουκά τον Ιατρό με το θαυματουργό λείψανό του, το Παύλειο Κέντρο που θα δημιουργηθεί, η Ιερά Μονή της Παναγίας Δοβρά θα αποτελέσει πόλο έλξης για τους επισκέπτες.

Έτσι σε συνδυασμό με το Βήμα Αποστόλου Παύλου, το Βυζαντινό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Βλαχογιάννειο Μουσείο και φυσικά τις σπουδαίες αρχαιότητες με τους Βασιλικούς τάφους των Αιγών, η περιοχή της Βέροιας προσφέρεται για μαζικό, ατομικό, εγχώριο και διεθνή τουρισμό.

Αρκεί βέβαια να γίνει μια συντονισμένη προσπάθεια προβολής όλων των πλεονεκτημάτων που διαθέτει η περιοχή του Δήμου Βέροιας, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες εναλλακτικού τουρισμού που έχει.

Γιατί επιλέχθηκε η Μονή της Παναγίας Δοβρά

Τι ήταν αυτό που ώθησε την τοπική μας εκκλησία στην δημιουργία ενός Κειμηλιαρχείου-μουσείου και γιατί επιλέχθηκε χώρος στην Μονή της Παναγίας Δοβρά και όχι εντός της πόλης; 

«Από την αρχή της διακονίας του Σεβασμιωτάτου στην περιοχή της Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, ένα από τα πρωταρχικά του μελήματα ήταν η δημιουργία ενός πολιτιστικού χώρου, ενός «μουσείου» στον οποίο θα περιλάμβανε όλα τα κειμήλια που μας έχουν κληροδοτήσει οι πατέρες μας και οι παππούδες μας στο διάβα των αιώνων. Η Βέροια και η Νάουσα είναι «πλούσιες» σε τέτοια παρακαταθήκη. Έτσι ήθελε να δημιουργήσει έναν τέτοιο χώρο» μας είπε ο Πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητροπόλεως Αρχιμανδρίτης Αθηναγόρας.

«Η πληθώρα των κειμηλίων που σωζόταν είτε σε έναν χώρο που είχαν μαζευτεί από παλαιότερες εποχές, όπως επί του Μακαριστού Μητροπολίτη Παύλου, είτε βρισκόταν διάσπαρτα σε ναούς, γυναικωνίτες, παρεκκλήσια, καθιστούσε το πρόβλημα μεγάλο γιατί χρειαζόταν υπερβολικά μεγάλος χώρος. Τέτοιο χώρο δεν διέθετε η Μητρόπολη. Εντός της πόλης τα κτήρια που διαθέτει η Μητρόπολη είναι το Επισκοπείο, το οποίο ακόμα και για τις υπηρεσίες της για την γραμματειακή υποστήριξη δεν αρκεί. Μετέπειτα ήρθε το Βλαχογιάννειο το οποίο είναι μικρό καθώς μόνο ο ένας όροφος μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, μιας και ο κάτω όροφος βάσει καταστατικού από την διαθήκη των δωρητών ήταν αφιερωμένο σε μουσείο της ιστορίας της πόλης και δη του Μακεδονικού Αγώνα» μας είπε ο Πρωτοσύγκελος και πρόσθεσε:

«Όταν στην Μονή της Παναγίας Δοβρά κτίστηκε το κτήριο το οποίο είναι ένας πολυχώρος αρκετών ορόφων που θα στέγαζε την διακονία κατά τον καιρό των Παυλείων, δηλαδή δύο όροφοι όπου φιλοξενούνται εκπρόσωποι Πατριαρχείου, εκκλησιών καθηγητών με τους συνοδούς των. Υπήρχε, λοιπόν ο ισόγειος χώρος ο οποίος είναι αρκετά μεγάλος και ενοποιημένος, χωρίς διαχωριστικά, και έτσι υπήρχε η δυνατότητα να γίνουν οι παρεμβάσεις για το μουσείο όπως τις προβλέπει η μελέτη. Έτσι καταλήξαμε σ΄ αυτόν τον χώρο η οποία θεωρούμε ότι ήταν καλή επιλογή γιατί από τη μία μεριά υπάρχει ο ναός και το προσκύνημα του Αγίου Λουκά του Ιατρού, υπάρχει το μοναστήρι όπου διακονούν οι πατέρες που κάθονται εκεί, υπάρχουν τα κτήρια του ΔΙΕΚ όπου διδάσκονται η αγιογραφία, η ψηφιδογραφία, η ξυλογλυπτική κ.α.. Επίσης υπάρχουν και τα παλαιά κτήρια της Παιδουπόλεως τα οποία η Μητρόπολη έχει διαμορφώσει για να φιλοξενούνται οι κατασκηνώσεις, ενώ βρίσκεται στα σκαριά και ήδη έχει εγκριθεί και δρομολογείται η κατασκευή ενός Παυλείου Κέντρου, απέναντι ακριβώς από τον χώρο που επιλέξαμε για να γίνει το μουσείο των κειμηλίων, όπου θα γίνει επιλογή απ΄ όλα τα κειμήλια που υπάρχουν στην Ιερά Μητρόπολη. Γιατί είναι αδύνατον να εκτεθούν όλα όσα υπάρχουν».

Μετά το Σινά, η Βέροια!!!

Είναι γνωστό ότι στη Βέροια της αποδόθηκε ο χαρακτηρισμό της Βυζαντινής πόλης, λόγω των πολλών βυζαντινών εκκλησιών που έχει. Όμως εκείνο που είναι ιδιαίτερα σημαντικό, είναι η παρακαταθήκη που διαθέτει σε συλλογή βυζαντινών εικόνων, καθώς πολλοί επιστήμονες την θεωρούν ως την μεγαλύτερη μετά από αυτήν του Σινά. 

«Η Βέροια γενικώς ως μία Βυζαντινή πόλη με τις 44 εκκλησίες της και παρεκκλήσια της, βυζαντινά και μεταβυζαντινά, διασώζει μία από τις μεγαλύτερες συλλογές σε βυζαντινές εικόνες. Εικόνες ζωγραφισμένες πριν από την άλωση. Κάποιοι ειδικοί λένε ότι πρώτη σε σύνολο βυζαντινών εικόνων είναι το Σινά και δεύτερη της Βέροιας. Σίγουρα και η Καστοριά διαθέτει μια μεγάλη συλλογή βυζαντινών εικόνων» μας είπε ο Αρχιμανδρίτης Αθηναγόρας.

Τι θα δει ο επισκέπτης στο Κειμηλιαρχείο

Το μουσείο θα περιλαμβάνει πολλές ενότητες. Η πρώτη θα έχει εικόνες. Η δεύτερη θα έχει μεταλλικά αντικείμενα όπως ιερά σκεύη, πολυέλαιους από τα παλιά χρόνια και άλλα διάφορα χρηστικά αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στην διάρκεια της θείας λατρείας, κεντήματα όπως επιτάφιοι, μητροπολιτικές φορεσιές, ακόμη και αντιμήνσια φτιαγμένα με μεταξοτυπία ή ξυλοτυπία, ανάλογα με την εποχή που ανήκουν.

Υπάρχουν ακόμα και αποτοιχισμένες τοιχογραφίες από παλαιά παρεκκλήσια τα οποία την δεκαετία του ΄50 και του ΄60, είτε καταστράφηκαν , είτε καθαιρέθηκαν για να δημιουργηθούν δρόμοι και λεωφόροι μέσα στη Βέροια. Σ΄ αυτές τις περιπτώσεις όπου υπήρχαν αξιόλογες τοιχογραφίες αποτοιχίστηκαν.

Σημαντική η προσφορά της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας

Για να ενταχθεί σε χρηματοδότηση από τα προγράμματα ΕΣΠΑ, απαραίτητη προϋπόθεση ήταν, και είναι για κάθε άλλη περίπτωση, η σύνταξη μελέτης του προτεινόμενου έργου. Και σ΄  αυτήν την περίπτωση η ομάδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας πήρε άριστα. Συνέταξε μία μελέτη η οποία έγινε αποδεκτή τόσο από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), όσο και από τους συναρμόδιους φορείς, όπως την Διεύθυνση Μουσείων.  

«Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας με επικεφαλής της κα. Αγγελική Κοτταρίδη ανέλαβε να συντάξει την μελέτη του κειμηλιαρχείου. Μπορώ να πω ότι η μελέτη που κατατέθηκε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και σε άλλους αρμόδιους φορείς, εγκρίθηκε με άριστες κριτικές. Είναι μία εξαιρετική μελέτη που έκανε η ομάδα της κας. Κοτταρίδη. Μουσείο ή Κειμηλιαρχείο δεν είναι ένας χώρος στον οποίο βάζουμε προθήκες και βάζουμε στην σειρά εικόνες, σκεύη κ.λ.π.. Το Κειμηλιαρχείο-Μουσείο πρέπει να έχει να «πει κάτι» στον επισκέπτη. Είτε στο παιδί που θα έρθει από το Δημοτικό, είτε στον μαθητή, στον φοιτητή, στον οποιοδήποτε άνθρωπο, πρέπει μπαίνοντας μέσα και προχωρώντας ανάλογα με την ιστορία που έχει θέσει ο μουσειολόγος με την μουσειολογική του μελέτη, φεύγοντας να έχει αποκομίσει πάρα πολλά πράγματα. Να μην μπει, να δει και να φύγει χωρίς να του μείνει η ιστορία αυτών που είδε. Με ότι έχω συζητήσει με την επιτροπή, έκαναν μία πολύ καλή θεολογική ιστορία. Παράλληλα έχει και εκπαιδευτικό ενδιαφέρον. Τα χρηστικά αντικείμενα που και πότε χρησιμοποιούνταν, ο τρόπος που ντύνεται ο διάκονος, ο επίσκοπος κ.λ.π.. Η ομάδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων το κατάφερε άριστα» τόνισε ο Πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητρόπολης Βέροιας και επισήμανε ότι:

«Μέσα στους χώρους αυτούς που θα εκτίθενται οι εικόνες, τα σκεύη και άλλα αντικείμενα, έχει δημιουργηθεί και ένα ομοίωμα ενός μικρού παρεκκλησίου, όπως ήταν τα παλαιά βυζαντινά και μεταβυζαντινά της πόλης. Στο παρεκκλήσι αυτό έχουν επικολληθεί οι αποκολλημένες τοιχογραφίες. Επίσης έχει δημιουργηθεί ένα Ιερό Βήμα με την κόγχη, την Πλατυτέρα που υπάρχει από την εκκλησία της Αγίας Άννης που κατεδαφίστηκε το 1952 για να περάσει η οδός Μητροπόλεως, μαρμάρινη Αγία Τράπεζα, κομμάτια τέμπλου, παλαιά ψαλτήρια κ.λ.π.. Θα φαίνεται ως ένας μικρός ναός σε χρήση. Θα είναι κάτι διδακτικό και όμορφο».

Ας ευχηθούμε να κοπάσει το συντομότερο η πανδημία και η κοινωνία μας να βρει ρυθμούς κανονικότητας, ώστε μέχρι το τέλος του 2021 να …κόψουμε κορδέλες στο νέο Μουσείο-Κειμηλιαρχείο και η τουριστική Βέροια να έχει ένα ακόμη εφόδιο στην φαρέτρα της. 

(ΤΟ ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ "ΒΕΡΟΙΑ" - 25/1/21)