"Θολώνει τα νερά"

ΤΟ ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ "ΒΕΡΟΙΑ" (27/5/24)

Την θέση του Υπουργείου Πολιτισμού σχετικά με τα τρία προκτίσματα που εφάπτονται στο κύριο κτίσμα της Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας τα οποία κατεδαφίστηκαν και ανοικοδομούνται εξ αρχής από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας, προκαλώντας τη μεγάλη αντίδραση των πολιτών και των επιστημονικών φορέων, έκανε γνωστή η Υπουργός Πολιτισμού κα. Λίνα Μενδώνη.

Παρότι η Υπουργός έχει λάβει γνώση των διαμαρτυριών των φορέων με επιστολές στο Υπουργείο της, όσο και με την ενημέρωση που έγινε στον «Συνήγορο του Πολίτη», πριν λίγες μέρες απάντησε σε σχετική ερώτηση που έκανε ο Βουλευτής Ημαθίας κ. Βασίλης Κοτίδης, βασιζόμενος στα δημοσιεύματα-ρεπορτάζ που έκανε η εφημερίδα μας. 

Η ουσία των δημοσιευμάτων μας

Πριν όμως αναφερθούμε στις τελευταίες εξελίξεις, με αφορμή την απάντηση της Υπουργό Πολιτισμού, να υπενθυμίσουμε  ένα μέρος των δημοσιευμάτων της εφημερίδας «Βέροια» και του συνεργάτη της πολιτικού μηχανικού κ. Γιώργου Ουρσουζίδη. 

«Κατά κοινή ομολογία, η κατεδάφιση των κτισμάτων που ήταν σε επαφή με το μνημείο κατά μήκος της Βόρειας όψης (οδός Κεντρικής) και η σχολαστική δουλειά της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, έφεραν ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα, που ξάφνιασε ευχάριστα τους πολίτες της Βέροιας – και όχι μόνο.

Ένα εντυπωσιακό μνημείο - σχεδόν 1.000 ετών – αποκαλύπτονταν στο κέντρο της πόλης!  Στην αυθεντική του μορφή στην Ανατολική πλευρά και στο μεγαλύτερο μέρος της Βόρειας, καθώς η Νότια κατασκευάστηκε εκ νέου πάνω στα ίχνη του Νότιου κλίτους, που είχε καταρρεύσει κατά το παρελθόν.

Δυστυχώς η εξαίρεση από την κατεδάφιση των τριών μεταγενέστερων αυθαίρετων κτισμάτων που καλύπτουν σημαντικό τμήμα της Δυτικής όψης και μικρότερο της Βόρειας - σε αντίθεση με τα υπόλοιπα που κατεδαφίστηκαν -  ξάφνιασε δυσάρεστα, αφού θα είχε ως άμεση συνέπεια να παραμείνεικαλυμμένο το Βόρειο – Δυτικό τμήμα του μνημείου, να παραμένει «θαμμένο» στη γη τμήμα της Δυτικής όψης, όπως και το αρχικό δάπεδο του αύλειου χώρου μπροστά από την κύρια είσοδο.

 Όμως, έχοντας υπόψη την ημιερειπιώδη κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει το μνημείο μέχρι το 2010, και αντικρίζοντας το κόσμημα που αποκτούσε η πόλη - μετά την ολοκλήρωση των εργασιών το 2016 - ήταν λογικό να εμπιστευθούμε την κρίση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, μη αντιδρώντας στη διατήρηση και «αποκατάσταση» των τριών κτισμάτων της Βόρειο-Δυτικής πλευράς.

Για τα υπόψη τρία κτίσματα, ενώ στην αρχική απόφαση του ΥΠΠΟ προβλέπονταν ηκατεδάφισή τους και για κάποιο λόγο στη συνέχεια… εξαιρέθηκαν – ποτέ δε μάθαμε την τεκμηρίωση που ανέτρεψε την αρχική,  την ορθή απόφαση για την κατεδάφισή τους! Νοιώσαμε δυσάρεστα για αυτή την εξέλιξη, αφού η «αποκατάσταση»των τριών κτιρίων σημαίνει ταυτόχρονα και τη διαιώνιση της αυθαιρεσίας και της βάναυσης προσβολής του μνημείου.

Το 2022 ξεκινούν οι εργασίες αποκατάστασης (χρηματοδότηση ΕΣΠΑ) αυτών των τριών κτισμάτων, η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας Αγγελική Κοτταρίδη για τα υπόψη  κτίσματα δηλώνει στο euractiv.gr: «Ευτυχώς, κάτω από τις άθλιες τσιμεντοσανίδες, υπάρχουν ακόμη αρκετά στοιχεία και επίσης υπάρχουν οι φωτογραφίες των αρχών του 20ου αιώνα, έτσι μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για την ορθότητα της μελέτης και της αποκατάστασης… Στο τέλος του 2022 ένα μικρό, αλλά πολύ σημαντικό κομμάτι της εικόνας του εμπορικού δρόμου που ήταν για πολλούς αιώνες η καρδιά της πόλης, θα έχει αποκατασταθεί. Στο μαγαζί που υπήρχε και θα εξακολουθήσει να υπάρχει στο ισόγειο οι περαστικοί θα βρίσκουν βιβλία και τα πωλητέα των μουσείων, ενώ στον όροφο θα είναι το κέντρο εκπαίδευσης και πληροφόρησης για την εκκλησία-μουσείο, αλλά και για όλη την βυζαντινή Βέροια… Και ίσως η αποκατάσταση αυτού του συνόλου να γίνει αφορμή να δούμε και άλλα όμορφα κομμάτια της παλιάς βεροιώτικης αγοράς να απελευθερώνονται από τις παράταιρες παρεμβάσεις και να ξαναβρίσκουν την παλιά ομορφιά και την γραφικότητα τους… Μεράκι και - γιατί όχι; - επιχειρηματικό δαιμόνιο να υπάρχει!….».

Όμως, η μεγάλη έκπληξη ήρθε τον Αύγουστο του 2023, όταν μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα δαπανηρών εργασιών «αποκατάστασης», ξαφνικά τα τρία διώροφα κτίσματα… κατεδαφίστηκαν! Αντικρίζοντας πλέον – πίσω απ τη σκαλωσιά και τη λινάτσα - για πρώτη φορά, μετά από αιώνες, τη Δυτική όψη του μνημείου, έστω και μισή, αφού η άλλη μισή παραμένει «θαμμένη» στη γη, αλλά και μέρος της Βορεινής, νοιώσαμε ικανοποίηση, πλην όμως, κράτησε μόλις μια μέρα!                  

 Οι σκαλωσιές και η λινάτσα παρέμειναν (άραγε γιατί καί στους δύο ορόφους;),  ξεκίνησαν αμέσως εργασίες αποτύπωσης των ευρημάτων που αποκαλύφθηκαν κάτω από το δάπεδο των καθαιρεμένων πλέον κτισμάτων, στο επίπεδο του αύλειου χώρου της αρχικής - προ χιλιετίας - κατασκευής του Ναού και στη συνέχεια η σκυροδέτηση επιφανειακής θεμελίωσης προκειμένου να ανεγερθούν εκ νέου τα υπόψη κτίσματα! Αξίζει να τονιστεί, ότι ενώ εκτελούνταν εργασίες αποτύπωσης, τα σίδερα για τον οπλισμό της θεμελίωσης… ήταν ήδη εκεί(βλ.φωτο), η απόφαση για κατεδάφιση και ανακατασκευή ήταν προειλημμένη. Έγινε πλέον σαφές, πως είχε προηγηθεί η μελέτη ανακατασκευής - και μάλιστα, με πλήρη ωριμότητα  - αφού ήδη είχε διαστασιολογηθεί θεμελίωση!

Αξίζει να τονιστεί ξανά, ότι ποτέ δεν ενημέρωσε η τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων, ούτε το ΥΠΠΟ, για ποιο λόγο εξαίρεσε από την κατεδάφιση τα υπόψη τρία κτίσματα!

Η εξέλιξη αυτή θέτει – εκτός των άλλων - ζήτημα αξιοπιστίας της διοίκησης, ως προς την ανάδειξη του μνημείου, αφού άλλαξε τρεις φορές θέση, αρχικά πρότεινε την κατεδάφιση όλων των αυθαιρέτων κτισμάτων – και ορθά -  στη συνέχεια εξαίρεσε τα τρία απ αυτά προκρίνοντας την αποκατάστασή τους και τέλος τα… κατεδάφισε για να ανακατασκευαστούν, και μάλιστα, με σύγχρονα υλικά !!

 Αναντίρρητα το μοναδικό αυτό μνημείο πρέπει να ανακτήσει την αυθεντική του μορφή - η αυθεντικότητα είναι το κυριότερο συστατικό της υπόστασης ενός μνημείου – ζητούμενο για κάθε ευνοούμενη κοινωνία, που σέβεται την ιστορία  της και τον πολιτισμό της».

Η ερώτηση του Βουλευτή Βασίλη Κοτίδη

Πριν την ερώτηση στη Βουλή του Βουλευτή Ημαθίας κ. Βασίλη Κοτίδη προς την Υπουργό Πολιτισμού κα. Λίνα Μενδώνη, υπήρξαν αλλεπάλληλες επιστολές με ερωτήματα, όχι μόνο στις τοπικές αρχές και φορείς, αλλά κατάθεση στοιχείων στον «Συνήγορο του Πολίτη», αλλά και συγκέντρωση διαμαρτυρίας της «Κίνησης Ενεργών Πολιτών» Βέροιας στην οποία, μάλιστα παραβρέθηκε και ο Ευρωβουλευτής Στέλιος Κυμπουρόπουλος.    

Η ερώτηση του Βουλευτή Ημαθίας που κατατέθηκε στις 17 Απριλίου, αναφέρει τα εξής:

«Κυρία Υπουργέ,

Η πόλη της Βέροιας φημίζεται για το ένδοξο αρχαιοελληνικό και Βυζαντινό παρελθόν της. Εμβληματικό μνημείο αποτελεί το μοναδικής αξίας και ωραιότητας Βυζαντινό Μνημείο του Παλαιού Μητροπολιτικού Ναού της Βέροιας. Είναι γνωστό από πολλές δεκαετίες το κτίριο της Παλαιάς Μητρόπολης που χρησιμοποιήθηκε για διάφορους σκοπούς πέρα από αυτόν για τον οποίο οικοδομήθηκε, αφέθηκε να περιζωθεί από αυθαίρετα προκτίσματα που στηρίχθηκαν στην εξωτερική τοιχοποιία του, τα οποία στέγασαν επαγγελματικές δραστηριότητες αλλά και κατοικίες. Η ανάδειξη της Παλαιάς Μητρόπολης στη λατρευτική και ιστορική αίγλη που της ανήκε υπήρξε μόνιμο αίτημα των Βεροιαίων, καθώς και σταθερή προεκλογική εξαγγελία τόσο κατά τις εθνικές όσο και κατά τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Κοινή συνείδηση υπήρξε πάντα ότι η ανάδειξη του Ναού προϋπέθετε την απομάκρυνση όλων των προκτισμάτων που τον επικάλυπταν. Μετά την ολοκλήρωση των αρχικών τυπικών διαδικασιών ακολούθησε η απαλλοτρίωση των ούτως ή άλλως εγκαταλελειμμένων προκτισμάτων με σκοπό την απομάκρυνσή τους, προκειμένου να προχωρήσουν οι εργασίες διάσωσης, συντήρησης και ανάδειξης του Μνημείου. Αυτή η απομάκρυνση συντελέστηκε με εξαίρεση τα προκτίσματα του βορειοδυτικού τμήματος, τα οποία παραμένουν εις πείσμα του σκοπού της απαλλοτρίωσης, προκαλώντας τις εύλογες αντιδράσεις των πολιτών που βλέπουν το έργο πλήρους αποκατάστασης και ανάδειξης του Μνημείου να μην ολοκληρώνεται. Η διατήρηση των συγκεκριμένων προκτισμάτων αποδίδεται στην ευθύνη διευθυντικού στελέχους της καθ’ ύλην αρμόδιας υπηρεσίας, που είχε και την επίβλεψη του έργου. Κατ’ αυτήν, τα παραμένοντα προκτίσματα δεν αποτελούν ξεχωριστές κατασκευές, αλλά στηρίζονται στην τοιχοποιία της Παλαιάς Μητρόπολης, τμήμα της οποίας αποκρύπτουν, ενώ η διατήρησή τους γίνεται κατά απόκλιση του σκοπού της απαλλοτρίωσης που τηρήθηκε στα υπόλοιπα προκτίσματα, γεννώντας εύλογα ερωτηματικά για την πραγματική αιτία αυτής της απόφασης. Κοινή αντίληψη αποτελεί η διαφαινόμενη πρόθεση στέγασης στα παραμένοντα προκτίσματα κάποιων υπηρεσιών ή μαγαζιών. Η ενδεχόμενη αναγκαιότητα εγκατάστασης υποστηρικτικών υπηρεσιών ή μαγαζιών δίπλα στο Μνημείο δε δικαιολογεί σε καμία περίπτωση ότι αυτή πρέπει να γίνει σε βάρος του ίδιου του Μνημείου, το οποίο άμεσα πρέπει να απελευθερωθεί από όλα τα προκτίσματα που το υποβαθμίζουν.

Με δεδομένα όλα τα παραπάνω,

Ερωτάται η κ. Υπουργός:

1. Έχετε γνώση του γεγονότος της μη εφαρμογής της ολικής απαλλοτρίωσης των προκτισμάτων της Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας, πράγμα που είναι και παράνομο και δεν αναδεικνύει το ιστορικό Μνημείο;

2. Προτίθεστε να προβείτε σε ενέργειες, ώστε να ολοκληρωθεί η απαλλοτρίωση επιτυχώς, ώστε το Μνημείο να επανέλθει στην παλαιά του μορφή;»

Θολώνει τα νερά η Υπουργός Πολιτισμού

Μετά λοιπόν από αυτές τις αντιδράσεις και την υποχρεωτική απάντηση του Υπουργού στην ερώτηση του Βουλευτή Ημαθίας, η Λίνα Μενδώνη εξέφρασε την θέση του Υπουργείου και, προφανώς την δική της, με την οποία ουσιαστικά «θολώνει τα νερά» μιας και στην ουσία δεν απαντά στα καίρια ερωτήματα και διαφωνίες που εκφράστηκαν προς κάθε κατεύθυνση.

Συγκεκριμένα αναφέρει στην απάντησή της:

«Σε απάντηση της με αριθμ. πρωτοκόλλου 4366/17.4.2024 Ερώτησης του Βουλευτή κ. Βασιλείου Κοτίδη και σύμφωνα με τα στοιχεία που έθεσαν υπόψη μας οι αρμόδιες Υπηρεσίες, σας γνωρίζουμε τα εξής:

Στο πλαίσιο του έργου "Αποκατάσταση της Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας" ΕΣΠΑ 2007-2013, με προϋπολογισμό 3.476.300,63 €, ολοκληρώθηκαν όλες οι αναγκαίες για την υλοποίηση του εν λόγω έργου απαλλοτριώσεις, μέσω του υποέργου "Απαλλοτρίωση κτισμάτων", και έχουν αποζημιωθεί όλοι οι ιδιοκτήτες. Ειδικότερα, έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία αναγκαστικής απαλλοτρίωσης επτά (7) ακινήτων, όμορων με την Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας, εμβαδού 462,94 τ.μ., στο Ο.Τ. 122 του Δήμου Βέροιας. Η προαναφερόμενη απαλλοτρίωση κηρύχθηκε δυνάμει της αρ.πρωτ. Δ10Δ1172507/6085ΕΞ2013/8-11-2013 ΚΥΑ (ΦΕΚ 15/τΑΑΠ/26-11-2013), ενώ   με   την   αρ.   ΥΠΠΟΑ/ΓΔΟΥ/ΔΠΥΔΥ/ΤΑΑΑΑ/Φ.61/305995/35342/3016/1357/3-11-2015 ειδοποίηση για την παρακατάθεση της αποζημίωσης δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 232/τΑΑΠ/18-11-2015.

Στην Προγραμματική Περίοδο ΕΣΠΑ 2014-2020, εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, η Πράξη με τίτλο «Αποκατάσταση μιναρέ και διατηρητέου βορειοδυτικού προσκτίσματος Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας», με φυσικό αντικείμενο τη στερέωση και αποκατάσταση του μνημείου του μιναρέ, καθώς και τη συντήρηση και αποκατάσταση του, επίσης, χαρακτηρισμένου ως μνημείου, βορειοδυτικού προσκτίσματος, με δυνατότητα εξυπηρέτησης υποστηρικτικών χρήσεων για το επισκέψιμο μνημείο (Παλαια Μητρόπολη), με φορέα υλοποίησης την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας και προϋπολογισμό 430.00€. Σύμφωνα με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας, η αποκατάσταση της μορφής του μνημείου δεν σχετίζεται με την διαδικασία της απαλλοτρίωσης του βορειοδυτικού προσκτίσματος, δεδομένου ότι στόχος της απαλλοτρίωσης είναι η αποκατάστασή του, με χρήση υποστηρικτική προς την Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας.

Για λόγους διαχειριστικούς η Πράξη μεταφέρθηκε από την αρμόδια Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης στο Πρόγραμμα «Κεντρική Μακεδονία 2021-2027», όπου και υλοποιείται, με χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης την 30.06.2024».

Γιώργος Ουρσουζίδης: Αποτελεί μεγάλη ύβρη προς τους πολίτες της πόλη

Μετά από αυτήν την ασαφή απάντηση της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, ζητήσαμε την άποψη του βεροιώτη Πολιτικού Μηχανικού κ. Γιώργου Ουρσουζίδη, ο οποίος ήταν αυτός που στήριξε επιστημονικά τα ρεπορτάζ της εφημερίδας μας για τα προκτίσματα της Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας, ο οποίας μας είπε τα εξής:

1. Οι ενέργειες της ΕΦΑΗ σχετικά με τη διατήρηση των τριών αυθαιρέτων κοσμικών κτισμάτων στη βορειδυτική πλευρά της Παλαιάς Μητρόπολης, τα οποία κατασκευάστηκαν 800 χρόνια μετά την ανέγερση του κορυφαίου μνημείου της πόλης και μοναδικού σε ολόκληρη τη Μακεδονία (κατ άλλους των  Βαλκανίων), ήταν σε γνώση της κυρίας υπουργού και είχαν την ανοχή της!

2. Αποδέχεται τον προσχηματικό και αίολο ισχυρισμό, ότι τα τρία κτίσματα διατηρήθηκαν προκειμένου να στεγάσουν υποστηρικτικές χρήσεις για την εξυπηρέτηση του μνημείου, χαρακτηριστικά αναφέρει, «η αποκατάσταση της μορφής του μνημείου δεν σχετίζεται με την διαδικασία της απαλλοτρίωσης του βορειοδυτικού προσκτίσματος, δεδομένου ότι στόχος της απαλλοτρίωσης είναι η αποκατάστασή του, με χρήση υποστηρικτική προς την Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας».

Επειδή η κυρία Υπουργός, δεν μελέτησε τα στοιχεία που ετέθησαν υπόψη του Υπουργείου, της ανεξάρτητης Αρχής «ΣτΠ», αλλά από ότι φαίνεται, ούτε το πόνημα του ειδικού αρχαιολόγου κ.  Σκιαδαρέση, καλό θα ήταν να ακούσει τις θέσεις των ανθρώπων που ενδιαφέρονται και αγωνιούν για την πόλη και τα πολύτιμα μνημεία της.

Είναι αστείο και τραγικό ταυτόχρονα, να ισχυρίζεται το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας, ότι διατηρεί τα τρία  αυθαίρετα κατασκευάσματα, προκειμένου να στεγάσει υποστηρικτικές χρήσεις για το μνημείο!!

Αποτελεί μεγάλη ύβρη προς τους πολίτες της πόλης και ειδικότερα γι αυτούς που αγωνίστηκαν να πείσουν την τότε πολιτική ηγεσία – προσωπικά τον πρωθυπουργό κ. Σαμαρά - να χρηματοδοτήσει την απαλλοτρίωση όλων των κτισμάτων γύρω απ την Παλαιά Μητρόπολη της Βέροιας, προκειμένου να αποκατασταθεί το μνημείο με τον περιβάλλοντα χώρο αυτού. Δηλαδή, είναι σαν να λέει η κυρία υπουργός προς τους πολίτες, ότι δεν γνώριζαν τι ακριβώς επεδίωκαν, και στον κ. Σαμαρά, ότι δεν γνώριζε τι ακριβώς χρηματοδότησε !!!».

ΤΟ ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ "ΒΕΡΟΙΑ" (27/5/24)