Πόλος έλξης

Πόλο έλξης προσκυνηματικού και όχι μόνο τουρισμού θα αποτελεί πλέον το μνημείο της Παλαιάς Μητρόπολης Βέροιας, μετά την ολοκλήρωση της αποκατάστασής του. Ήδη οι εργασίες στο μνημείο τέλειωσαν και πλέον ξεκίνησε η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Έτσι προβλέπεται μέχρι τέλος του Ιουνίου 2016 να είναι επισκέψιμο από τους πολίτες.

Το έργο της αποκατάστασης ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2010, ήταν ενταγμένο στο ΕΣΠΑ συνολικού προϋπολογισμού 3.500.000 ευρώ το οποίο ολοκληρώθηκε τέλος Δεκέμβρη 2015, ενώ την διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου γίνεται από την Εφορία Αρχαιοτήτων Ημαθίας που ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού.

Σημαντικό Βυζαντινό Μνημείο

Η Παλαιά Μητρόπολη της Βέροιας συγκαταλέγεται στους μεγάλους επισκοπικούς ναούς, που οικοδομήθηκαν στη Μακεδονία κατά τη μέση βυζαντινή περίοδο, και ειδικότερα στον 11ο αιώνα. Στην κτητορική επιγραφή, που βρίσκεται χαραγμένη στο υπέρθυρο της δυτικής εισόδου, αναφέρεται ο επίσκοπος Νικήτας, ο οποίος τοποθετείται χρονολογικά στο δεύτερο μισό του 11ου αιώνα.

Ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με υποτυπώδες εγκάρσιο κλίτος. Στη σημερινή του μορφή δεν διασώζει το νότιο κλίτος, ωστόσο, ανασκαφική έρευνα κατά μήκος της νότιας πλευράς έχει αποκαλύψει τα θεμέλιά του, καθώς και τμήμα του νάρθηκα. Ο κυρίως ναός επικοινωνούσε μέσω τρίβηλου ανοίγματος με το νάρθηκα, που αναπτύσσεται στα δυτικά και καταλαμβάνει ολόκληρο το πλάτος του ναού. Στα ανατολικά προεξέχει η ημικυκλική αψίδα του ιερού βήματος, όπου ανοίγεται τρίλοβο παράθυρο, ενώ τα παραβήματα είναι χωρίς κόγχες. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο σωζόμενος ζωγραφικός διάκοσμος του μνημείου, ο οποίος πραγματοποιήθηκε σε διάφορες περιόδους. Με εξαίρεση την παράσταση του Χριστού Χαλκίτη στη δυτική πρόσοψη του βόρειου πεσσού του ιερού, που μπορεί να αποδοθεί στην υστεροκομνήνεια περίοδο, το μεγαλύτερο μέρος του διακόσμου χρονολογείται στο 13ο αιώνα και, ειδικότερα, στις περιόδους 1215/6-1224/5 και 1270-1290. Οι τοιχογραφίες, που κοσμούν τον ανατολικό τομέα του βόρειου κλίτους, ανάγονται στο 1320.

Κατά την οθωμανική περίοδο, ο ναός μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος και προσέλαβε την επωνυμία Χουνκιάρ Τζαμί. Στη φάση αυτή, το μνημείο απέκτησε μιναρέ και επιχρίσθηκε εσωτερικά και εξωτερικά.

Η Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας θεωρείται από τα σπουδαιότερα Βυζαντινά Μνημεία στα Βαλκάνια και είναι αυτό που χαρακτηρίζει τη Βέροια ως Βυζαντινή πόλη.

Απαλλοτριώθηκαν χώροι

Βασική προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη ανάδειξη του μνημείου, ήταν η απαλλοτρίωση των γύρω κτιρίων τα οποία δεν βοηθούσαν στην αισθητική του χώρου. Ήδη γκρεμίστηκε το κτίριο που στεγάζονταν το «παλιό ταβερνάκι» ενώ θα ακολουθήσει η αφαίρεση και του κτιρίου που βρίσκεται στην γωνία Κεντρικής και Περικλέους, αφού πρώτα ολοκληρωθούν άλλες εργασίες στο πίσω μέρος του μνημείου. 

Το κτίριο που βρίσκεται επί της οδού Κεντρικής απεικονίζεται σε φωτογραφίες προ του 1910. Έτσι υπάρχει η σκέψη να διατηρηθεί και να γίνει μια αρχιτεκτονική μελέτη ανάταξης της όψης και των επιμέρους στοιχείων του, για να χρησιμοποιηθεί ως εξυπηρετικό του μνημείου, με κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, κάποια πωλητέα, κάτι που χρειάζεται για τους επισκέπτες. Ότι μείνει από τα κτίρια, θα έχει την αρχική μορφή, όπως επί τουρκοκρατίας.

Τέλος το κτίριο που βρίσκεται στην γωνία Κεντρικής και Αντ. Καμάρα, είναι χαρακτηρισμένο ως χώρος πρασίνου, αλλά για απαλλοτριωθεί θα πρέπει να βρεθούν τα χρήματα της αποζημίωσης. Έτσι για την ώρα θα διατηρηθεί. 

Και μουσειακός χώρος…

Η διαχείριση του μνημείου ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού. Κι αυτό γιατί θα αποτελεί και μουσειακό χώρο. Το μνημείο έχει πολλά ευρήματα από την ανασκαφή στο εσωτερικό και εξωτερικό του, τα οποία θα εκτεθούν. Είναι πολλά κομμάτια από τον άμβωνά του, κολώνες, κυονόκρανα, επιγραφές που είναι εκθέσιμα ευρήματα. Ήδη ανατάχθηκε στο νότιο κλίτος χώρος όπου θα εκθέτονται τα ευρήματα αυτά.

Επίσης στο μνημείο της Παλιάς Μητρόπολης θα γίνονται και εξαιρετικές, σημαντικές λειτουργίες. Όχι όμως ως ενοριακός ναός. Θα γίνονται, μετά από συνεννόηση με τον Μητροπολίτη, θρησκευτικές εκδηλώσεις που θα είναι κάτι το εξαιρετικό, το ιδιαίτερο.

Κοτταρίδου: Να φροντιστούν και τα άλλα σπίτια….

Για τις εργασίες αποκατάστασης της Παλιάς Μητρόπολης ζητήσαμε τη βοήθεια της Προϊσταμένης της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ημαθίας, την αρχαιολόγο Αγγελική Κοτταρίδη.

«Για να αναδειχθεί το μνημείο σε όλη του την φάση, θα πρέπει να γίνουν κι άλλες παρεμβάσεις στην περιοχή» μας είπε η Αγγελική Κοτταρίδη. «Καλό θα ήταν οι γείτονες να σοβατίσουν και να βάψουν τις όψεις των πολυκατοικιών, κάτι που δεν μπορούμε να κάνουμε εμείς σε άλλες ιδιοκτησίες. Επίσης θα ήταν πολύ χρήσιμο να γίνει μια διαμόρφωση των δρόμων, όπως η Περικλέους και η Αντ. Καμάρα».

Καταλήγοντας η Αγγελική Κοτταρίδη τόνισε ότι «το κέντρο της επισκεψιμότητας στη Βέροια θα είναι αυτό το μνημείο. Είναι κορυφαίο. Είναι από τα σημαντικότερα Βυζαντινά μνημεία των Βαλκανίων το οποίο, δυστυχώς, δεν ήταν γνωστό λόγω της κατάστασής του. Τώρα με την αποκατάσταση και τις εκπληκτική ζωγραφική του και την πολύ καλή δουλειά που έγινε από τους συντηρητές με επικεφαλής τον κ. Τζιμπουλα, έγινε ένα εξαιρετικό μνημείο. Αυτό, λοιπόν, θα φέρει πάρα πολλούς επισκέπτες. Το κέντρο επισκέψεων τουριστών στη Βέροια θα μετατοπιστεί στο μνημείο αυτό».   

Και μερικώς …αντιδράσεις

Ολοκληρώνοντας το αφιέρωμά μας στην αποκατάσταση της Παλιάς Μητρόπολης, πρέπει να σημειώσουμε ότι για τα κτίρια επί εποχής τουρκοκρατίας τα οποία θα διατηρηθούν και θα χρησιμοποιηθούν για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών, υπάρχουν διαφωνίες από κατοίκους της ευρύτερης περιοχής, καθώς πιστεύουν ότι με την αφαίρεσή τους θα αναδειχθεί περισσότερο το μνημείο.